Wereldwijd bestaan programma’s om in intensieve landbouwgebieden natuur en milieu te ontzien. De analyse van succesfactoren en belemmeringen helpt om die programma’s te verbeteren.

Bibi Witvliet gaat niet over één nacht ijs. Voor haar promotieonderzoek aan de Radboud Universiteit onderzoekt zij het succes van de zogenaamde Agri-Environmental Programs (AEP). Dat zijn stimuleringsprogramma’s voor agrariërs in gebieden met intensieve landbouw. Het doel van die programma’s is om de negatieve effecten van de landbouw op natuur en milieu te beperken. Een voorbeeld van zo’n AEP in Nederland is de subsidieregeling voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer (ANLb). De analyse die Bibi heeft uitgevoerd op meer dan 60 programma’s wereldwijd leverde haar tien belangrijke leidende principes op (zie onderstaand raamwerk). Zij geven inzicht in hoe, waarom en wanneer agrariërs werken aan biodiversiteitsherstel binnen het bedrijf. Daarmee zijn ze van belang voor agrariërs en andere betrokken.

Schema van de 10 leidende principes die Bibi Witvliet heeft opgesteld na een review van 47 wetenschappelijke artikelen - die meer dan 60 programma’s omvatten - over het succes van Agri-Environmental Programs in 17 landen in Europa, Noord-Amerika, Australië en Azië.

Het schema laat zien hoe breed het onderzoek is. Het laat ook zien hoe complex de zoektocht van Bibi is. Achter elk leidend principe gaan mensen en organisaties schuil, en machten en krachten. Het gaat bijvoorbeeld ook over het gedrag van consumenten en over de eisen die de agrobusiness aan de landbouwproducten stelt. Er kunnen stimulerende en hinderende factoren in het spel zijn. Die kunnen op lokaal niveau spelen, of nationaal of zelf wereldwijd. Met het theoretisch raamwerk heeft Bibi nu wel een instrument in handen om concrete praktijkvoorbeelden te gaan analyseren. Als definitie voor succes neemt ze het gegeven dat een agrariër door een programma of regeling in actie komt en die actie ook volhoudt.

Een voorbeeld. Een van de leidende principes is erkenning en waardering van het vakmanschap van agrariërs bij biodiversiteitsherstel. Bij weidevogelbeheer, een bekend voorbeeld van het ANLb, is hiervan maar beperkt sprake. Agrariërs krijgen namelijk een beloning voor het toepassen van vooraf bepaalde maatregelen voor de vogels. Ze kunnen bijvoorbeeld hun weilanden natter maken, het gras later maaien en vaste mest gebruiken in plaats van drijfmest. Het uitvoeren van die maatregelen wordt beloond. Dit verklaard mogelijk de beperkte resultaten om de populaties van grutto, kievit, tureluur en andere soorten weidevogels in stand te houden. (Zie het artikel over recente trends van weidevogels bij verschillende vormen van beheer)

Er bestaan echter ook regelingen die niet de maatregelen, maar juist de resultaten op het gebied van biodiversiteitsherstel belonen. Een agrariër of een collectief van grondeigenaren hebben dan meer flexibiliteit om te kiezen hoe dat resultaat wordt bereikt en kunnen de maatregelen bijvoorbeeld beter aanpassen aan de lokale omstandigheden. Die grotere flexibiliteit is wel risicovoller, want zonder resultaat geen beloning. Met dit type programma wordt al langere tijd geëxperimenteerd in Zwitserland, Frankrijk en de VS. Een derde type programma’s hanteren een mix van een basisvergoeding met extra beloningen voor goede resultaten. Deze hybride programma’s zijn in opkomst en lijken het meest optimaal. Het is interessant om te kijken of dit soort resultaatgerichte programma’s beter werken.

De komende tijd gaat Bibi uitzoeken of ze met hulp van haar raamwerk kan achterhalen waarom concrete uitvoeringsprogramma’s wel of geen succes hebben. Ze kijkt naar verschillende programma’s in Nederland en in het buitenland. In de gemeente Berg en Dal, het onderzoeksgebied van Living Lab Ooijpolder–Groesbeek, onderzoekt ze drie programma’s; de vergroeningsregeling van de Europese Unie (GLB), het agrarisch natuurbeheer van de regeling ANLb en tenslotte de lokale regeling voor groenblauwe diensten. Ze gaat deelnemers aan die programma’s interviewen. Bibi hoopt te achterhalen wat hen motiveert om aan biodiversiteitsherstel te werken en waaraan de uitvoeringsprogramma’s moeten voldoen om succesvol te zijn.

Tijdens een bijeenkomst van Living Lab in februari vroeg zij de aanwezige agrariërs al om medewerking aan haar onderzoek. Ze kreeg toen al meteen veel reacties uit de zaal. Zie het blogbericht ‘Wat kan de boer doen en wat levert het op’, van 23 februari 2023.

Voor meer informatie over het onderzoek kan contact opgenomen worden met Bibi via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

-------------------------------------------------------------------

Dit is een bericht van Living Lab Ooijpolder – Groesbeek

Kijk voor meer informatie over Living Lab op de website van de Radboud Universiteit.

Foto bij introtekst: Uitsnede van het routebordje voor de Boerenlandpaden van stichting Via Natura (bron: www.vianatura.nl)